صفحه جمعی از مائوئیستهای ایران 

مسئله تشکل در جنبش کارگری ایران (4)
نقد نظرات محسن حکیمی درباره تشکل کارگری

8
خوب، بد، بدتر

و اکنون  به نکات دیگر نظرات حکیمی توجه کنیم:
در بازگفت بالا (1) ما با سه مفهوم و دو سیاست طرف هستیم. این سه مفهوم «بد»، «بدتر» و «خوب» هستند، و این دو سیاست یكی انتخاب میان «بد و بدتر» و دیگری انتخاب میان «خوب» از یك طرف و «بد» از سوی دیگر میباشد. حکیمی بین این مفاهیم  و سیاستهای متضاد، خط و مرزی مطلق می كشد. او تضاد میان این مفاهیم و سیاستها را میبیند، اما رابطه و پیوستگی میان آنها  و تبدیل آنها به یکدیگر را نمی بیند. او از اجبار خوشش نمیآید و تمایلی ندارد که مبارزه طبقاتی برای او اجبار انتخاب میان بد و بدتر را پیش بیاورد. او مایل است که در مبارزه طبقاتی، فقط از میان دو امکان «خوب» و «بد»  که همیشه برای او بوجود میآید!؟ خوب را انتخاب کند. و البته همواره به او فرصت، میدان و اختیار تام  داده شود که به هیچوجه خود را درگیر انتخاب میان بد و بدتر نکند و دستهای خود را «آلوده» نسازد! او متوجه نیست که مبارزه طبقاتی امری عینی است و بنا به میل  و اختیار او جریان نمیابد، بلکه بنا به ضرورت و قانونمندی های عینی مشخص آن و توازن نیروهای واقعی و طبقات درگیر ادامه میابد و طبقات و نیروهای متقابل تلاش میکنند ابتکار عمل مبارزه را بدست خود گیرند و دیگر طبقات را در موقعیت و شرایط نامساعد و زیر سلطه خود قرار دهند. از این رو گاه شرایط و موقعیت ها پیش میآید که انتخاب، حتی انتخاب خود خوب، مستقیم نیست و اگر او بخواهد خوب را انتخاب کند، و یا شرایطی را ایجاد کند که انتخاب میان بد و بدتر در تکامل خود به انتخاب میان خوب و بد تبدیل شود، بناچار در آن زمان معین باید از میان بد و بدتر، بد را انتخاب کند.
البته و ظاهرا، حکیمی این مسائل را در چارچوب ایجاد تشکل طرح میکند. اما روشن است که منظور او به هیچوجه به  ایجاد تشکل کارگری محدود نشده و برخورد و تاکتیک های طبقه کارگر را به تمامی مسائل مبارزه طبقاتی و در تمامی زمینه های تقابل طبقات را  در بر میگیرد.
وی  مسئله را بدین گونه شکل عام میبخشد:« چرا باید كارگران را محكوم به انتخاب از میان « بد و بدتر » كنیم ؟ آیا براستی آنها نمی توانند در مقابل «بد» گزینه «خوب» را انتخاب كنند؟» و«... باید نشان دهد كه طبقه كارگر بطور خود انگیخته صرفاّ برای رفرم مبارزه می كند و بر ضد سرمایه داری مبارزه نمی كند».
نخست اشاره کنیم که این نسبت دادن به انقلابیون طبقه کارگر( و نه البته جریانهای توده ای و اکثریتی، زیرا داستان آنها فرق میکند) که به «محکوم» کردن کارگران به انتخاب از میان بد و بدتر اقدام میکنند، یک بازی رندانه و زیرکانه از جانب حکیمی است. زیرا روشن است که هیچ  انقلابی طبقه کارگر، این طبقه را «محکوم» به این نمیکند که از میان بد و بدتر یکی را انتخاب کند. این خود مبارزه طبقاتی، قانونمندی های عینی آن و فرایند طولانی رشد پدیده نو از درون  کهنه است که چنین شرایط و موقعیت هایی را پدید میآورد؛ موقعیت هایی که حکایت از عدم توازن قوا بین نیروهای نو و نیروهای کهنه، خواه در سطح یک کشور و خواه در سطح جهانی(زمانی که طبقه کارگر دیکتاتوری خود را در یک کشور یا معدودی کشورها بر قرار کرده است ولی توازن قوای جهانی به نفع طبقه کارگر نیست) میکند. بر چنین مبنایی، چنانچه در مبارزه طبقاتی و ملی در ایران چنین شرایطی پیش آمده یا پیش آید، این یا نشانگر این بوده و هست  که  دشمنان این طبقه(در شرایط فعلی هیئت حاکمه جمهوری اسلامی و امپریالیستها) توانایی آن را دارند که  چنین موقعیتهایی برای طبقه کارگر ایجاد کنند، یعنی طبقه کارگر را مجبور کنند که از میان بد و بدتر یکی را انتخاب کند، و این البته جز اینکه نشان دهد که آنان در مبارزه طبقاتی جاری، دارای موقعیتی برتر و نیرومندتر از طبقه کارگر هستند، و نیروهای طبقه کارگر ضعیف تر از آنان هستند، نشان از چیزدیگری ندارد، و یا اینکه نشان میدهد دیگر نیروهای  دارای توانایی جایگزین قدرت حاکم شدن یا آلترناتیو، از نیروهای طبقه کارگر دارای امکانات و شرایط بهتر و در مجموع قوی ترند. 
حال، لازم است اشاره ای به وضع طبقه کارگر و دیگر طبقات بکنیم و ببینیم آیا طبقه کارگر همواره  و تنها با وضعیت های خوب و بد طرف است و یا اینکه حرکت عینی مبارزه طبقاتی وضعیت های گوناگون و بغرنجی را ایجاد کرده و برای این طبقه به اجبار انتخاب میان بد و بدتر را پیش میآورد و نیز گاه انتخاب خوب، خود(مستقیم و یا غیر مستقیم) به معنی انتخاب بد از میان بد و بدتر و بدتر در قیاس با بدترین خواهد بود.
طبقه كارگرایران در کل یک طبقه است، اما این یک طبقه بودن، مانع از آن نیست که تقسیمات درونی خود، اقشار، لایه ها و درجات مختلف و متفاوت را نداشته باشد. مثلا این طبقه از نظر فنی به کارگران ماهر، نیمه ماهر و ساده تقسیم میشود؛ از نظر وضع اقتصادی  به کارگرانی  که بدترین شرایط اقتصادی، شرایط متوسط اقتصادی و شرایط نسبتاً قابل تحمل تر اقتصادی را دارند، تقسیم میشود؛(2) دسته ها، صنف ها، بخشها، شاخه ها و رشته های مختلف صنعتی و کشاورزی آن را از هم جدا می كند؛ از نظر آگاهی و سطح دانش و فرهنگ نیز به دسته های پیشرو، میانه و عقب مانده، تقسیم میگردد. وضعیت و تضادهای  خاص درون طبقه و رشد  ناموزون  آگاهی، تشکل و مبارزه لایه های مختلف طبقه کارگر موجب میشود که مجموع طبقه در یک شرایط  ایده آل با دیگر طبقات رویرو نشود. بوجود آمدن  چنین شرایط نسبتا ایده آلی، یعنی قرار گرفتن طبقه کارگر به عنوان یک طبقه مجموعا متحد و دارای وحدت اراده، به زمانی بس طولانی نیاز دارد. در نتیجه یکی از شرایط مهم انتخاب ها، که همانا یکدستی و استحکام نیروهای خودی است، از آغاز این امکان را به طبقه نمیدهد که در شرایط ایده آل با دیگر طبقات رویرو شود و ابتکار عمل را بدست گرفته، موقعیت برتر و انتخاب های خود را به دشمنانش دیکته بکند.
در جامعه ایران، غیر از طبقه كارگر، طبقات دیگری نیز زندگی می كنند. برخی از این طبقات با طبقه کارگر دارای منافع مشترک در انقلاب دموکراتیک و برخی نیز تا انقلاب سوسیالیستی و برقراری کمونیسم هستند.  مثلا به طبقه میانی یعنی خرده بورژوازی توجه کنیم که  در حال حاضر وسیع ترین طبقه در جامعه ایران است. این طبقه لایه های مختلف، اقشار شهری و روستایی و مدرن و سنتی دارد. برخورد طبقه كارگر به اقشار، لایه ها و طیف های مختلف این طبقه درجات متفاوتی دارد؛ از لحاظ  موقعیت قشر، وضعیت شهری و روستائی، مدرن و سنتی، درجه ی رفاه و بالاخره از نظر درجه ی پیگیری، سازش ناپذیری و رادیکالیسم در انقلاب دموکراتیک یعنی مبارزه با امپریالیسم و ارتجاع داخلی و همچنین تداوم حضوری مستمر و رادیکال در انقلاب سوسیالیستی. این نوع برخوردها از یک سو بر مبنای دوری یا نزدیکی این اقشار و لایه ها به طبقه کارگر در انقلاب دموکراتیک و سوسیالیستی اتخاذ میشود و از سوی دیگر در نسبتهای میان آنها با یکدیگر. به این ترتیب موقعیت هایی گوناگونی که طبقه کارگر یکسری اتحادها بر علیه دشمنان اصلی خود با این اقشار و طبقات برقرار کند، بطور مداوم پدید میآید.
در ایران طبقه بورژوازی متوسط زندگی میكند. این بورژوازی نیز به چند دسته تقسیم میشود. سنتی و مدرن دارد؛ شهری و روستائی دارد؛ بزرگ و كوچك دارد؛ داخل قدرت و بیرون از قدرت دارد. طبقه كارگر به همه جریان ها و اقشار این طبقه و در شرایط گوناگون  نمیتواند یكسان برخورد نمی كند. در برخورد به این نیروها از یکسو برخورد آنها با ارتجاع و امپریالیسم حائز اهمیت است و از سوی دیگربا طبقه کارگر و دیگر اقشار خرده بورژوازی شهری و روستایی.
و اماّ در جامعه ایران، ملت ایران دشمنان طبقاتی داخلی و خارجی دارد. داخلی ها هم بوروکرات - كمپرادورهای قدیم هستند وهم بوروکرات- كمپرادوها و نیمه كمپرادورهای جدید. امپریالیستها نیز متفاوتند و در میانشان تضاد وجود دارد. موقعیتهایی که طبقه کارگر اجبار داشته باشد که لبه تیز حمله خود را علیه یک امپریالیسم متوجه سازد و در مقابل وابستگان به امپریالیسم دیگر تا حدودی از شد حمله بکاهد، کم نخواهد بود.
مجموعه طبقات و نیروهایی که بر شمردیم، در مبارزه طبقاتی و ملی در حرکت هستند و شماری از آنها، خواه دشمن و خواه متحد( چنانچه شرایطی که طبقه کارگر رهبری خلق را کسب نکرده است را در نظر گیریم) صاحب اراده و توان برای گرفتن ابتکار عمل در دست خود. همانطور که گفتیم، نه همه ی این لایه ها، قشرها و طبقات با طبقه کارگر، منافع نزدیکی(بجز اقشار پایینی خرده بورژوازی و لایه های زارعین فقیر که متحدان استراتژیک طبقه کارگر در انقلاب دموکراتیک و سوسیالیستی هستند) دارند و نه  شرایطی پیش میآید که بتوان گفت هیچگونه اتحاد و ائتلاف های تاکتیکی میان طبقه کارگر و طبقات خلقی امکان پذیر نیست و یا شرایط هیچگونه سازشی میان طبقه کارگر و دشمنان خویش پدید نمیآید. اما چنین وحدت ها، اتحاد ها و ائتلافها بر مبنای شرایط  پیچیده و بغرنجی پدید میآید که بسیار سیال و پر افت و خیز است. چنین شرایطی، حتی اگر نیروی طبقه کارگر بسیار زیاد نیز باشد، به هیچوچه تنها دو موقعیت خوب و بد ایجاد نمیکند که ما بتوانیم همواره از میان آنها خوب را انتخاب کنیم. به عبارت دیگر، انتخاب های طبقه برای رشد هر چه بیشتر، همواره در یک وضعیت ثابت که انتخاب بین خوب و بد را میسر سازد، سیر نمیکند، بلکه موقعیتهای فراوان مواجی میان پیشرفت، عقب نشینی و شکست و در نتیجه انتخاب میان خوبترین گزینه تا گزینه هایی که نسبت به بدترین گزینه ها، آسیب های کمتری به نیروهای این طبقه میرسانند، را ایجاد میکند. از سوی دیگر شما در یک زمان واحد، تنها با یک مورد انتخاب روبرو نیستید که بتوانید در همان یک مورد انتخاب کنید؛ شما در موارد و در جبهه های گوناگون نبرد، از لحاظ توازن قوا، در موقعیتهای ناموزونی قرار دارید. جایی ممکن است تنها دو موقعیت خوب و بد باشد و از این رو مشکل چندانی در انتخاب نداشته باشید، ولی موارد و جبهه هایی موجود است که این دو موقعیت وجود نداشته باشند و موقعیتهای دیگری موجود باشد و شما ترجیح میدهید در آن موقعیتها از میان بد و بدتر، بد را انتخاب کنید. این گونه نرمشها در سیاستها و تاکتیک ها واتخاذ مواضع گوناگون متضاد در شرایط مختلف ودر قبال طبقات دوست و دشمن امری الزامی است و  بدون آن یک حزب سیاسی انقلابی هرگز نمیتواند گامی به پیش بر دارد.
مثال مشهور تاریخی که جدالهای فراوان در حزب بلشویک برانگیخت، همانا بستن قراداد صلح برست لیتوفسک با آلمانها از سوی حکومت نوپای پرولتاریای شوروی است. آنها مجبور بودند بین بد و بدتر یکی را انتخاب کنند. یا ادامه جنگ با آلمانها و دادن سرزمینهای بیشتر به آنها و احتمالا سقوط حکومت پرولتاریا و یا سازش و صلح، و دادن زمینهای مورد درخواست آلمانها، اما جلوگیری از تهاجم بیشتر آنها و نجات حکومت شوروی.  این وضع تنها به دلیل توازن نیروها در سطح داخلی و بین المللی به آنها تحمیل شد. چنانچه بخواهیم وضعیت و موضع گیری مزبور را در قالب آنچه گفتیم قرار دهیم بدین گونه خواهد شد که آنها بد را از میان بد و بدتر انتخاب کردند تا امر خوب را محافظت و بازسازی کنند.یکی از دلایل این انتخاب این بود که ارتش کارگران و دهقانان مایل به تعرض نبود. این ارتش خسته بود واحتیاج به استراحت و تجدید قوا داشت تا نیروهای خود را بازسازی کند. انتخاب امر بد  از زاویه ای دیگر به معنی انتخاب میان خوب و بد یود و بلشویکها که از یک سو از میان بد و بدتر بد را انتخاب کرده بودند از سوی دیگر در انتخاب میان بد و خوب، خوب را انتخاب کرده بودند. یک انتخاب، دو معنای کاملا متضاد داشت.  بطور مستقیم و از یک سو انتخابی بود میان بد و بدتر و از سوی دیگر و به عنوان امری غیر مستقیم انتخابی بود، میان خوب و بد. همینطور است مثال حزب کمونیست چین که در جنگ با امپریالیسم ژاپن، الزام داشت که تا حدودی با نیروهای طرفدار امپریالیسم آمریکا و غرب کنار بیاید و از تضادهای میان آنها به نفع طبقه کارگر  و خلق استفاده کند. این امر که در این مورد بخصوص، انتخابی بود میان بد و بدتر، به آنها کمک کرد تا بیشترین نیروهای خود را علیه امپریالیسم ژاپن بسیج کنند و آن را درهم بکوبند. 
در تاریخ صد ساله اخیر ایران، طبقه کارگر کمتر به عنوان یک نیروی جایگزین(آلترناتیو) جدی در عرصه سیاسی مطرح شده است.  طی سالهای پس از جنگ با عراق، بدلیل فقدان نیروهای انقلابی و دموکرات در میدان مبارزه طبقاتی و یا ضعف فوق العاده این نیروها، مردم همواره درگیر انتخاب بین بد و بدتر از میان نیروهایی بودند که یا در حاکمیت بودند  یا پیش از آن در آن شرکت داشتند. بخشی از این فقدان، به چپ ها بر میگشت که بواسطه ضربات پس از سالهای شصت، اساسا در عرصه سیاسی نیرویی نبودند که بتوانند ابتکاری از خود نشان دهند و یا شرایط خود و انتخاب های خود را به حکومت جمهوری اسلامی دیکته کنند.
بطور کلی طبقه كارگر در مبارزه طبقاتی بین بد، بدتر و بدترین فرق می گذارد و بین خوب، خوبتر و خوبترین فرق می گذارد. سیاست طبقه‌ كارگر در قبال همه اقشار جامعه ی ایران، انبوهی از درجات متفاوت و متضاد است كه از عالیترین  و مستحکم ترین درجه ی اتحاد  با نزدیكترین متحدین خویش، یعنی زحمتكشان شهر و روستا تا كمترین درجه ی اتحاد با مثلا بورژوازی متوسط نوسان میكند و تا  شدیدترین مبارزه با بدترین دشمنان خویش امتداد می بابد. این سلسله مراتب فوق العاده پیچیده و بعرنجی است و پیاده کردن آن در عرصه پراتیک و در شرایط پیچیده مبارزه، زمانی که طبقه کارگر به یک نیروی مستقل سیاسی تبدیل شود، بسی بغرنجتر از طرح آن در زمینه ی صرفا تئوریک - سیاسی است. طبقه كارگر همواره از سیاست مستقل خودش و از استقلال  خویش، یعنی همان «خوب» حكیمی در مقابل هر سیاست غیر كارگری و هر سیاستی كه او را آغشته به بورژوازی نماید، دفاع می نماید و مواضع مستقل خویش را در مقابل هرشرایط، موقعیت و مسئله مبارزه طبقاتی و هر قشر و طبقه مشخص طرح  میکند و به طور مستقل در پراتیک به عمل در میآورد. اما ّدر عین حال، سیاست طبقه كارگر در قبال دیگر نیروها، نیز به اجرا در میآید كه همواره حمایت و پشتیبانی از خوبترین مقابل خوبتر و خوبتر مقابل خوب شروع میشود و تا انتحاب بد از میان بد و بدتر و بدتر از میان بدتر و  میان بدترین امتداد مییابد.این سیاستها و تاکتیکهای متفاوت و متضاد، گاه در یک سلسله خطوط موازی و توامان در یک زمان واحد، طرح و عمل میشوند. بنابراین و گرچه سیاستهای طبقه کارگر از منافع اساسی این طبقه و دورنمای برپایی نظام سوسیالیستی و کمونیستی  ریشه میگیرد، یعنی از یک منبع واحد و عام بر میخیزد، اما بیان آن، تنها یك سیاست واحد و مستقیم میان خوب و بد  نیست، بلكه طبقه كارگر درعین مطرح كردن خوب خودش وحفظ استقلال خودش در مقابل بد، در عین حال به درجاتی با بد علیه بدتر متحد میشود.
میرسیم به نظرات حکیمی درمورد تشکل کارگری. سیاست این طبقه، نه دفاع از تشكل ضد سرمایه داری( که من- در آوردی حکیمی است) بلكه دفاع از سندیكائی مستقل و متكی به انتخاب واقعی از میان خود كارگران فعال می باشد. این سیاست در مقابل بد و بدتر اتخاذ میگردد و تا آنجا كه شرایط پیشروی این سیاست را مهیا كند، با آن بد علیه بدتر، بدرجاتی و دوره هائی وارد اتحاد میشود.
حكیمی که میخواهد باصطلاح دیالکتیک را بکار بندد، اصل اساسی دیالکتیک یعنی این  اینکه مرزهای میان مفاهیم و سیاستهای متضاد، نسبی است و آنها در عین اینکه از یکدیگر استقلال، با یکدیگر تضاد، و تکاملی خود ویژه و منحصر به فرد دارند، اما به عنوان یک کل به یکدیگر پیوسته و در هم متداخل، نافذ و جاری اند را فراموش میکند. در وضعیت های واقعی، خوب و بد در هم گذر میكنند و به هم وابسته اند. نمیتوان یك خوب تر و تمیز (مثلا شورای كارگری  حكیمی ) را در یك طرف گذاشت و همه بد و بدتر ها را در طرف دیگر و با همه آنها به یکباره  مبارزه کرد. زیرا اگر خوب هم بخواهد، قادر نیست از درجائی از نفوذ بد و بدتر ها در خود جلوگیری كند و خود نیز همواره در حال حرکت از نو به کهنه و از کهنه به نو است و از این رو پیدایش و یا باز تولید بد، بدتر و بدترین در خود این «خوب» نیز به ضرورتی گریز ناپذیر در تکامل آن تبدیل خواهد شد. بر این مبنای اساسی، یعنی تضاد با خود و تضاد با بیرون خود است که یک مبارزه همه جانبه ی  دائمی درونی و یک مبارزه همه جانبه ی دائمی بیرونی از سوی حزب کمونیست طبقه کارگر، حتمی و اجتناب ناپذیر است.
اما حكیمی که می خواهد وضعیت ایده آل و انتزاعی خوب و بد را جایگزین وضعیت واقعی نماید، قطبیتی خود خواسته را جایگزین قطب های واقعی میكند. یك طرف خوب داریم و یك طرف بد. خوب كه طبق حكم حكیمی همیشه خوب است و خوب خواهد ماند، سره و پاك است، و بد نیز كه همیشه بد خواهد ماند وهیچ نوعی تحولی مثلا ً از بد به بدتر یا از بد به کمتر بد بودن،  در آن صورت نخواهد گرفت، كثیف و ارتجاعی است؛ و اینها در جامعه ما با یكدیگر مبارزه میكنند. طبقه كارگر یك طرف، كه خوب است و دشمنان او یعنی همه طبقات دیگر، كه همه بدند. یك سرمایه جهانی و سرمایه داران ایرانی آن طرف، و كارگران هم این طرف. كارگران باید تشكل ضد سرمایه داری به وجود آورند و تشکل ضد سرمایه داری کارگران که بوجود آید، دیگرهمه ی مسائل حل است. این تشکل نه عیوب سندیکا را خواهد داشت و نه ایرادهای حزب را. پس از نقطه آغاز که بوجود آید، نه دچار رفرمیسم سندیکاها خواهد شد و نه دچار سروری طلبی احزاب کمونیستی. همه چیز در یک جاده پاک و تر تمیز به پیش خواهد رفت و طبقه کارگر نیز در مسیری سر راست و مستقیم به لغو کار مزدی  تحقق خواهد بخشید.  الحق که حکیمی «سنتز» بزرگی را پس از مارکس و در پی گمراهی های بیکران جنبش چپ و رفتن در راههای بی سرانجام، انجام داد!؟
این دیالکتیک نیست، بلکه متافیزیک است. منطق صوری است که از ذهنی ایستا و متحجر به واقعیت پویا و همواره نو شونده انتقال یافته و آنرا از فعالیت و زندگی و پویایی شگفت انگیز به موجودیتی مرده که در آرامشی غریب بسر میبرد، تبدیل کرده است. ساده كردن پیچیدگیهای مبارزه طبقاتی است؛ آنهم در جامعه ای همچون ایران که تضادهای آن بسیار پیچیده  و بغرنج است.
اماّ چرا این نوع سیاست، یعنی سیاست انتحاب بین «بد» و «بدتر» در دوره های اخیر بیشتر در ایران مطرح شده و تا حدودی به سیاست مسلط گردیده، و آن صف مستقل «خوب» مقابل «بد»، كمتر فرصتی برای رشد پیدا كرده است؟
همانطور که در بالا اشاره کردیم این به واقعیت های عینی مبارزه طبقاتی در ایران بر میگردد. ایران بیست سال است كه زیر حکومت استبداد متحجر مذهبی بسر میبرد. جنبش كارگری و جنبش های طبقات خلقی دیگر پس از سالهای شصت، فشارهای متعددی را تحمل كرده و مجبور به عقب نشینی های زیادی گردیدند. سازمان های سیاسی دچار ضربات شدید شده و یا پراكنده گشتند. مجموع شرایط پس از دوم خرداد، هر چند فضای به نسبه مناسب تری در جامعه گشود، اماّ در نتیجه ی سیاست استبدادی و فشار بی امان و تهاجم دارودسته ی خامنه ای و مماشات و سازش های دوم خردادی ها وعقب نشنی های ممتد آنها از شعارهای اولیه شان، شرایط برای رشد جنبش كارگری و متشکل شدن آن آماده نگشت( و یکی از علت های اساسی خود این سازشها، نیز همین تمایل به عدم پا گیری جنبش طبقه کارگر و طبقات دیگر بوده است که دوم خردادی ها همواره از آنها در هراسند). سازمان های سیاسی نیز همه در خارج کشور به فسیل های سیاسی تبدیل شدند وآنقدر با هم اختلاف دارند و آنقدر درون های و هوی های روشنفکری از بدترین نوع آن غرقند كه در نتیجه قادر نیستند حتی در ابتدائی ترین و کوچکترین مسائل با هم كنار بیایند. بنابراین ما به عنوان پیشروان جنبش كارگری، بعنوان یك كل، قادر نشدیم و به این زودیها نیز نخواهیم توانست كه یك سیاست مستقل اصولی نه در حرف و نظر بلکه در عمل و متکی به نیروهای طبقه پیشرو، در قبال رویدادهای جاری جامعه به پیش بگذاریم و بعنوان یك مجموعه پیش ببریم . اماّ عدم امكان پیشروی در این قسمت، غلط بودن سیاست در آن طرف دیگر نیست. زیرا حتی اگر جنبش چپ بخواهد سیاست مستقل طبقه كارگر را سازمان دهد، و خوب را مقابل بدها بنا نهاد، پیشرفت تضاد میان بد و بدتر برای او بی ثمر نخواهد بود.
اما اكنون ما كه درباره‌ سه مقوله و دو سیاست صحبت كردیم، آیا معتقدیم برای جنبش كارگری زمینه مادی معینی برای مبارزه ضد سرمایه داری وجودندارد؟
9
ویژگیهای عمومی جنبش كارگری در دوره كنونی
مشخصات اصلی این جنبش پس از ضربه خوردن های مكرر طی بیست سال اخیر استبداد:

 حكیمی نمی تواند یك مورد جدی و دندان گیر از مبارزات كارگری كه متعرضانه بوده و یا حتی خواستهای ابتدائی صنفی چون همان تلاش برای افزایش مزد كار، روزكار و شرایط كار و غیره را داشته باشد، نام ببرد.
و حال در چنین شرایطی ما باز می گوئیم كه امکانات مادی و عینی برای تشكبلات كارگری وجود دارد،اماّ نه برای تشكل مورد نظر حکیمی، بلکه برای سندیكاهای مستقل. زیرا  «شورای کارگری ضد سرمایه داری» آن گونه که مد نظر حکیمی است،همانطور كه  مفصلاً شرح دادیم، یك تشکل خیالی و بی خاصیت است و در واقعیت نمی تواند تشكیلاتی عملی باشد و چنانچه آن گونه که ما تصویر کردیم( نه آن چیزی که واقعا مد نظر حکیمی است که چیزی است در واقع شبیه همین سندیکاها) بخواهد عملی شود، حتی دمكراسی بورژوائی به آن اجازه نمی دهد که فعالیت کند، چه به برسد به شرایط ما كه استبداد مذهبی حاكم بر جامعه میباشد.
اما آیا طبقه كارگر بطور خودانگیخته صرفاً برای رفرم مبارزه می كند و بر ضد سرمایه داری مبارزه نمی كند؟ بد نیست که به این پرسش نیز بپردازیم.
طبقه ‌كارگرهم بر ضد سرمایه داری مبارزه می كند وهم بر ضد سرمایه داری مبارزه نمی كند! بستگی به این دارد که منظورمان از ضد سرمایه داری چه باشد.
طبقه ‌كارگر بطور خود انگیخته به دو صورت مبارزه كرده است:
یكم: به همان صورت اولیه كه كارگران شورش میكردند و ماشینها را می شكستند و نابود میكردند و به اصطلاح طبقه « در خود» بودند؛ كه این در عین اینكه بر ضد سرمایه داری بود، اما نه طبقه كارگر یك طبقه بود، و نه با این كنشهای ضد سرمایه داری میشد که سرمایه داری را برانداخت. بنابراین، در حالیكه ماهیت جنبش ضد سرمایه داری بود، به خاطر خودانگیخته بودن و ناآگاهانه بودنش، كارگران قادر نبودند حركت  ضد سرمایه داری خویش را واقعا سرمایه داری برانداز كنند. در واقع این حركتها بیشتر آنارشیستی بود.
و دوم به صورت تا حدودی آگاهانه تر، زمانی که کارگران تشكلات كارگری همچون سندیكا و اتحادیه را بوجود آوردند و بوسیله آنها در جهت گرفتن حقوق صنفی خود از سرمایه داران، در چارچوب نظم سرمایه داری مبارزه میكردند؛ و تا حدودی نیز بهبود زندگی طبقه كارگر، نتیجه همین مبارزه با سرمایه داران و گاه با دولتشان بود.  لیكن این رفرمها كه به هر حال بر ضد وضع جاری و به نفع وضع آینده بود، دچار محدودیت بوده، درون ساختار نظام سرمایه داری اسیر شده و قادر نبودند از بندهای این نظام بگسلند. بنابراین دو شکل اصلی مبارزه خودبخودی، خواه اشکال نخستین و خواه پسین، نتوانست طبقه كارگر را به طور خود انگیخته به آگاهی انقلابی و دگرگون ساز رهنمون سازد.
مبارزه طبقه كارگربا سرمایه داران برای كارگران درجاتی از آگاهی و تشكل را به همراه می آورد. اما این آگاهی و تشكل، اگر با آگاهی ماركسیستی یگانه نشود، در چارچوب های جامعه ‌سرمایه داری باقی خواهد ماند. این بدین معنی است که آگاهی و تشكل كارگران بطور خود بخودی و تحت مبارزه خودشان قادر نیست ماهیت خاص و وظایف تاریخی آنها را برایشان به ارمغان بیاورد. و درست به همین دلیل است که  آگاهی و تشكل كارگران برای تحقق وظایف تاریخی و ماهیت جنبش شان، باید در پیوند با آگاهی ماركسیستتی قرار گرفته، تشكیلات و آگاهی دیگری را موجب شود. دو نوع آگاهی، دو نوع تشكل وجود دارد: آگاهی و تشكل خودبخودی- تردیونیونی و آگاهی و تشكل ماركسیستی- حزبی . تنها نوع دوم تحقق بخش ماهیت و ذات جنبش كارگری خواهد بود. بدیهی است نوع دوم بدون ارتباط با نوع اول یعنی امتزاج با جنبش خودانگیخته طبقه کارگر که همانا پایه و مبنای حرکت اوست، قادر نیست حركت كرده و به پیش رود، و نوع اول نیز به همین سان قادر نیست بخودی خود و بدون آمیختگی با نوع دوم از حدود نظام سرمایه داری خارج شود.
بورژوازی شكلهای آگاهی و تشكل كارگران را در بهترین حالت در چارچوب منافع و نظام خویش می خواهد، اما جنبش كمونیستی میخواهد این شكلهای آگاهی و تشكل را نردبان حركت های تحقق بخش وظایف تاریخی طبقه كارگر كرده، آن را به امتزاج با جنبش انقلابی در آورد. تضاد بین این دو آگاهی و تشكل و این دو نیرو در سطح اندیشه و تشكل، شرایط را یا برای پیروزی و گسستن شكلهای آگاهی و تشكل اول وتبدیل آنها بدومی، و یا ماندن در همان شكل نخست رقم خواهد زد.
9
جنبش كارگری وآینده
گفته های بالا مربوط  به شرایط مجموعا ایده آل است.  تكامل اوضاع كنونی و جا افتادن فكرسندیكا در جنبش كارگری و توان این جنبش در گرفتن قانونی آن و ایجاد سندیكاهای علنی گسترده و توده گیر شدن آنها امکانی است که میتوان به آن امیدوار بود.
اماّ این تنها یكی از امكانات پیشرفت اوضاع كنونی است. در صورت تكامل اوضاع به نفع دوم خردادی ها، بعید به نظر می رسد كه آنان بدون تقویت گسترده جریان به اصطلاح كارگری خودشان و یا در صورت ناتوانی خود، تقویت جریانهای توده ای و اكثریتی و جریان های وابسته به آنها، در پی تشكیل این سندیكاها برآیند؛ زیرا آنها تا در مجموع  تا مطمئن از درجه ای از تسلط خود نباشند، دست به این كار نمی زنند.
اگر جریان تكامل اوضاع به نفع دارو دسته ی خامنه ای پیش رود، باید تقربیاّ فكر ایجاد سندیكا را بوسیله  اینان در این شرایط، مطلقا منتفی دانست، چه برسد به شورای كارگری با وظایف محوله آقای حكیمی. می ماند تكامل مبارزات خود كارگران، كه اصل است.
تنها و تنها مبارزات كارگران، قادر است كه فكر ایجاد سندیكا را رشد داده و بطور عملی برای ایجاد آن مبارزه نماید. در شرایط بقای دوم خردادیها در حكومت و ایجاد سندیكاهایی كه دوم خردادی ها و یا توده ای- اکثریتی ها در آن تسلط داشته باشند، باید بطورهمه جانبه علیه رهبری اینان مبارزه کرد و با فراروئیدن سندیكا از دل مبارزات خود کارگران، جریانی اصیل را سبب شد. در غیر این صورت باید در پی كمیته های كارخانه و یا سندیكاهای مخفی بود و آنها را سازمان داد.
جنبش چپ و انقلابی ایران باید هم خود را صرف ایجاد تشكیلات به  هر نحو و شكل نماید. نباید گذاشت در صورت وارد شدن به یك فاز دیگر استبداد، همه چیز دوباره تعطیل شود.
اوضاع تاریخی جامعه ما  حساس است. آنچه ما تا اینجای كار بحث نمودیم، مربوط به تكامل شرایط عادی جنبش است. اما آیا ما كه اكنون و در این اوضاع  واحوال، با این همه تأكید روی ایجاد سندیكاها پا فشاری می كنیم، اگر شرایط تغیر كند و در تکاملی جهش وار وارد یک وضع انقلابی شود،آیا ما در آن وضعیت، باز هم به سندیكا ها بعنوان یگانه تشكل فكر خواهیم كرد؟
خیر! ما چنین فكر نمی كنیم! ما معتقدیم كه اگر مجموع اوضاع جامعه ما بطرف یك دگرگونی همه جانبه پیش رود و یا در نتیجه تجاوز كشوری بیگانه، اوضاعش به هم بریزد، آری در صورت آن، امكان اشکال دیگری از تشکل فراهم  خواهد شد. اگر شرایط قدرت گیری خودبخودی كارگران فراهم شود، آنوقت مجدداً شوراهای انقلابی كارگران در دستور طبقه كارگر ایران قرار خواهد گرفت. شوراهایی که باید تكامل یافته تر از سالهای طوفانی 56-57 باشد. اماّ اگر كشوری بیگانه به كشورما تجاوز كند، تكامل مبارزه در شرایط نوینی جریان خواهد یافت که با اوضاع جاری کنونی تفاوت فراوان خواهد داشت.(3)
پایان بخش نخست.
م- دامون
نگارش-  آذرماه 1382
بازنگری و افزوده ها فروردین 92
                                       

 

یادداشتها

 

مینوی اصلی

خانه | شعلۀ جاوید | گزیده ها | تازه ها | برنامۀ حزب | هواداران | جا ا | کتابخانه| پیوندها | تماس با ما | Englishجمعی از مائوئیستهای ایران